Stoomtram Haarlem-Alkmaar

De tram reed tussen 1896 en 1924. Eerst vanaf Haarlem tot Beverwijk en later door naar Alkmaar.

In 1896/1897 opende de Société Anonyme Belge de tramways Néerlandais (Haarlem et extensions) (TN) te Brussel de 30 kilometer lange metersporige stoomtramlijn Haarlem – Alkmaar (Nieuwlandersingel) via de route Schoten – Santpoort – Velsen – Beverwijk – Castricum – Limmen – Heiloo.

In 1902 werd het beheer overgenomen door de Maatschappij tot Exploitatie van Tramwegen. In 1909 kwam de tramlijn in handen van de NZH.
In Haarlem vertrokken de trams van het Kennemerplein, aan de noordzijde van het station. In 1913 werd het beginpunt verplaatst naar het Soendaplein in Schoten, dat toen tevens het eindpunt werd van de normaalsporige stadstram. De stoomtrams staken bij Velsen het Noordzeekanaal over.

De tram ging de eerste jaren met een draaibrug over het Noordzee kanaal, maar vanaf 1902, toen het kanaal breder was gemaakt ging de tram door middel van een stoomveerpont met passagiers en al het kanaal over. De pont lag tussen Velsen-Zuid en Velsen-Noord.

Er zijn na de eeuwwisseling enkele malen plannen gemaakt om in ieder geval het trajectgedeelte Haarlem – Velsen te elektrificeren. Deze plannen vonden geen doorgang. In 1924, het jaar van introductie van de Blauwe Tram, werd deze lijn vervangen door de autobus. De huidige Connexxion buslijnen 73 en 167 volgen grotendeels deze route en kunnen als opvolger van de tram worden gezien.

Het materieel dat op de lijn reed was van Belgische makelij. De eerste drie bestelde locomotieven waren te zwaar om de brug over het Noordzeekanaal te mogen berijden.

Pas na aflevering van lichtere locomotieven met slechts een lichte overschrijding van het voor geschreven gewicht van 10 ton en door te voldoen aan de eisen inzake de voorgeschreven vacuüm rem konden de diensten over de brug geopend worden.

Op 20 September 1895 is er al een vergunning aan gevraagd voor het 2e deel van de lijn. Namelijk Beverwijk - Alkmaar.
De vergunning hiervoor is verstrekt op 15 September 1896. De lijn zal beginnen op de Kruisweg in Beverwijk en eindigen op de Nieuwlandersingel in Alkmaar.

De lijn zal volgens de zelfde voorschriften worden gelegd als die van Haarlem - Beverwijk.
De tram liep vanuit Beverwijk naar Noorddorp, Castricum, Limmen, Heiloo en Alkmaar.

Vanaf 1896 reed de stoomtram door ons dorp.
Limmen was gunstig gelegen aan de verbindingsweg tussen belangrijke steden dus ging het mee met de modernisering. In 1895 werd door de Gemeente Limmen concessie verleend aan Lubcke te Brussel en La Combte te Heemstede om een tramweg aan te leggen in de berm van de Rijksstraatweg.
Als u op de foto klikt, is hier goed te zien hoe de rails in de berm is gelegd en heel dicht langs de huizen
De bermen waren gedeeltelijk rijks -en gedeeltelijk gemeente grond. Er was in de gemeenteraadsvergadering nog wel stevig gediscussieerd, want de tram is maar een gevaarlijk en eng ding. Volgens raadslid Groot kan zo’n puffend monster zomaar slachtoffers maken. En daar kreeg hij gelijk in, want de tram heeft inderdaad slachtoffers gemaakt. Maar de meerderheid stemde voor en was de weg vrij voor de tram.

klik op onderstaande foto's voor een grotere plaatje, respectievelijk

1. Postkantoor van Limmen in de Limmerbuurt
2. Het passeerwissel van de tramlijn bij cafe Andries de Graaf het voormalige Gastronome
3. Limmen Rijksweg
4. De tramlijn bij cafe Zomervreugd ca. 1905
5. NZH-stoomlocomotief A54
6. Ticket voor de tram

Door dat de tramlijn erg licht was gebouwd en het materiaal niet van erg goede kwaliteit was moest de tram langzaam rijden.
Hierdoor was de reistijd erg lang. Ook was het een groot probleem dat de tramlijn het Noordzeekanaal over moest.
Dit gaf problemen als de tram te laat was en de brug open was voor de scheepvaart.
Ook gebeurde het regelmatig dat een schip de brug aanvaarde en deze eerst gerepareerd moet worden voor deze weer kon worden gebruikt. Dit duurde soms enige dagen.

Regelmatig gebeurde het dat er wel een locomotief of wagon ontspoorde dit omdat de rails erg slecht was aangelegd en onderhouden. Zo ook in de winter van 1912/1913. Het had die ochtend flink gesneeuwd en als gewoonlijk begon de dienstregeling dan later. Er werd dan een locomotief, met daar achter een pekelwagen en een wagon gereden om het spoor enigszins weer begaanbaar te krijgen. En ja hoor toen de tram de bocht bereikte ter hoogte van Hotel Terburg, hoek Stationsplein - Breestraat ging het mis. Op dit kruispunt gebeurden regelmatig bijna ongelukken, hier kruisten de stoomtram en de paardentram welke naar Wijk aan Zee ging via de Achterweg (nu Koningstraat). In 1916 is de dienstregeling een regelmatige drie-uurdienst Alkmaar-Schoten met 6 ritten per dag en een rijtijd van 115 minuten. Daarbij kwamen dagelijks 7 ritten op het deel Velsen Zuid -Schoten in een drie-uursdienst met een rijtijd van 25 minuten. De NZHTM kon de lijn nauwelijks winstgevend maken.

Maar nadat 2 bus ondernemers nagenoeg dezelfde route gingen rijden werd de tramlijn al spoedig onrendabel. De NZHTM heeft nog geprobeerd het tij te wenden door een sneltram op te zetten tussen de lijn Schoten - Velsen Zuid. Daar voor nam ze van de MET de vier-assige rijtuigen die door Herbrandt gebouwde waren AB 21-23 over, die reden op de lijn Gouda-Schoonhoven. Bij de NZHTM kregen de rijtuigen nummer B72-B74.

Dit was helaas geen succes. De enige optie was om de lijn op te heffen, dit gebeurde net als de opening een kleine dertig jaar geleden in twee fasen.

Op zaterdagavond 6 oktober 1923 reed de laatste stoomtram tussen Alkmaar en de remise in Velsen-Noord. De locomotieven A51, A57 en A58 werden verkocht aan de Stoomtram Maatschappij "Breskens-Maldeghem"in Zeeuws Vlaanderen.Op dinsdag 8 april 1924 werd het baanvak Schoten - Velsen-Noord(remise) opgeheven.

(VirtualTour_Stoomtram-Haarlem)